|
Bir Halk Sağlığı Problemi:
TÜBERKÜLOZ (VEREM)
Dr. Mehmet MERMER
Göğüs Hastalıkları
ve Tüberküloz Uzmanı
Giriş:
Tüberküloz dünyanın en eski hastalıklarından biridir. Avrupa'da ilk çağlarda insan omurgalarında, Mısır mumyalarında tüberküloz lezyonlarının bulunması, hastalığın milattan 4000 yıl önce yeryüzünde varlığını göstermektedir. Bugün dünyada tüberküloz basili (mikroorganizma türü) bulaşmış 1,7 milyar birey olduğu, her yıl buna 100-200 milyon yeni bireyin katıldığı WHO (Dünya Sağlık Örgütü) çalışmaları ile belirlenmiştir. Tüberkülozlu hasta sayısı 20 milyondur ve her yıl 3,5 milyon yeni hasta buna eklenmektedir.
Tüberkülozda en önemli gelişme 1882'de hastalık etkeninin R. Koch tarafından bulunmasıdır. Bugün "mycobacterium tuberculosis" adı ile anılan
bu mikroorganizma 2-4 mikronmetre boyunda ve 0,2-0,5
mikronmetre genişliğindedir. Ziehl-Neelsen boyası ile boyanır ve Loewenstein-Jensen besi yerinde bir aydan uzun sürede üreme gösterir. Tüberküloz basili, içerdiği bazı antijenik özellikte biyolojik maddeler ve tabiatı gereği konakçı vücut savunmasına rağmen uzun süre yaşayabilmekte, bazen vücut savunmasını kırıp hastalık oluşturabilmektedir.
Enfeksiyon Kaynağı ve Bulaşma:
Enfeksiyon kaynağı, aktif basil çıkartan hasta kişidir. Hastanın öksürmesi, aksırması, yüksek sesle konuşması gibi solunum hareketleri ile havaya karışan damlacıklar içerisinde basil, başka bireylerin akciğerlerine, teneffüs esnasında ulaşır. Bireyin akciğer dokusunda bulunan savunma birimleri bu basili yok ederler veya bu basil baskılanarak savunma birimi içerisinde yıllarca etkisiz bırakılır. Kişinin savunma sistemi herhangi bir zamanda, herhangi bir şekilde baskılanırsa bu baskılanmış uyuyan basiller üremeye başlar ve hastalık oluşturur.
Hastalık Durumu:
Hastalığın çok çeşitli biçimleri vardır. En çok görülen akciğer tüberkülozu formunda genel semptomlar, belli belirsiz başlayan ve zamanla artan halsizlik, kilo kaybı, ateş, gece terlemesi, öksürük, balgam çıkarma, nefes darlığı ve kan tükürme şeklindedir.
Hastanın muayenesinde ateş yüksekliği, genel düşkünlük hali, kansızlık bulunabileceği gibi genel durumu çok bozuk, şuuru bulanık bir hasta ile de karşılaşılabilir. Hastanın akciğer
filminde tüberkülozu düşündürecek infiltrasyonlar
tespit edilebilir. Kan muayenesinde sedimentasyon aşırı yükselmiştir.
Akciğer tüberkülozunda, hastanın verdiği balgamda mikroorganizmanın
görülmesi ve kültürde üretilmesi esastır.
Tedavi:
Tüberkülozun tedavisine kaide olarak mikroorganizmanın veya tüberküloz hastalığına ait iltihabî dokunun gösterilmesi ile başlanır.
Tedavi bu konunun uzmanı tarafından (Göğüs Hastalıkları Uzmanı ve Veremle Savaş Dispanseri Hekimi) düzenlenir ve takip altına alınır. Tüberküloz tedavisi aylarca devam edecektir. Tedavi yine konunun uzmanı tarafından sonlandırılır. Tüberküloz tedavisi
için gerekli ilaçlar ülkemizde devlet tarafından ücretsiz temin edilmektedir.
Sorunlar:
Tüberküloz, sosyo-ekonomik düzeyi düşük ülkelerin ciddi bir halk sağlığı
sorunudur. Devlet örgütleri vasıtası ile bu hastalığın çözümü için çalışılmasına rağmen, bunda tam olarak başarılı olunduğu söylenemez.
Tanıda gecikme, tedavinin yetersiz planlanması, ilaçların temin edilememesi, tedavinin sürekliliğinin bozulması, tedavi ile ilgili
sorunların tespit edilememesi gibi durumlar, hastalığın kronik hale gelmesine, yakın çevrenin ve toplum genelinin enfekte edilmesine yol açmaktadır.
Bu yüzden her yıl binlerce insan ölmekte, bundan daha fazlası da topluma iş kaybı ve tedavi maliyetleri açısından önemli yük getirmektedir.
Çözüm:
Hasta bireylerin ve yakınlarının bilinçlenmesi için,
devletin ve gönüllü sosyal örgütlerin eğitim çalışmalarının önemi büyüktür. Sosyo-ekonomik düzeyi düşük ülkelerde aşılama programları, hastaların ortaya çıkarılması ve düzenli tedavi programına alınarak, dolayısıyla toplumda enfekte kişilerin sayısının azaltılması, toplumun, hasta bireylerin ve yakınlarının yeterince bilgilendirilmesi esas amaç olmalıdır.
Düzenli tedavi ile tüberküloz, tam şifası olan bir hastalıktır.
|
