Bülent Aksoy: "Osmanlı Musikisinin Gerçek Tarihi Yeni Yüzyılda Yazılacak"
06.08.2008 - 23:03
Köklü bir müzik geleneğine sahip olmamıza rağmen, kendi müziğimizi yeterince tanıdığımız söylenemez. Müzik araştırmalarının yetersiz, müzik tarihçilerinin de çok az olduğu ülkemizde, yetkin olmayan birçok isim, zaman zaman Türk musikisi hakkında yorumlar yaparak yeni tartışmalar başlatıyor. Fakat son yıllarda yapılan nitelikli çalışmalar ve yayınlar bu durumu düzelteceğe benziyor. Bu çalışmalara imza atanlardan biri de Bülent Aksoy. Yaklaşık otuz yıldır Türk musikisiyle ilgili araştırmalar yapan Aksoy'un, Türk musikisini farklı yönlerden ele aldığı "Geçmişin Musiki Mirasına Bakışlar" (Pan Yayıncılık) adlı kitabı okurlarla buluştu. Kadının musikimizdeki yerinden musikimizin kökenine kadar birçok konuyu deneme tadındaki makalelerle irdeleyen Aksoy'la kitabını rehber alarak bir söyleşi yaptık.
Türk müziği her zaman birileri tarafından Batı müziği ile karşılaştırılır ve çoksesli olmaması yönüyle eleştirilir. Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Türk musikisinin Batı musikisiyle karşılaştırılması erken Türk modernleşmesinin yol açtığı bir sorundur. Bir musiki taşıdığı özelliklerle değerlerlendirilir; taşımadığı özellikler yüzünden bir sanatı baştan sona karalamak her şeyden önce mantık hatasıdır. A, a ise niye b değilsin denebilir mi? Neden çoksesli değil, bu da anlamsız bir eleştiri; çünkü Türkler çoksesli musikiyi daha II. Mahmud zamanında kabul etmişlerdir. Dolayısıyla Türkiye'de bir de çoksesli musiki vardır.
Kitabınızda musiki geleneğimizde kadının yeri adlı ilginç bir bölüm var. Avrupa'da musikinin tam bir erkek sanatı olarak kendini gösterdiğini söylüyorsunuz...
Bu bir övünme değil, bir tespittir. Eski toplum düzeninde kadınla erkek yan yana gelemediği, yani erkek musikiciler gelip kadınları eğlendiremediği için kadınlar da kendi musiki ihtiyaçlarını kendileri karşılamışlardır. Bu durum, kendiliğinden bir kadın geleneği yaratmıştır. Kadınların musikide boy göstermesi bu yüzden Türk modernleşmesinin kadına tanıdığı bir özgürlük değildir. Osmanlı musikisinde kadınlar başından beri vardı.
Türk musikisi yerine Osmanlı-Türk musikisi tanımını tercih ediyorsunuz, bunun sebebini öğrenebilir miyiz?
'Türk musikisi' sözündeki Türk kelimesi çok kere etnik bir içerikle kullanılır. Bu musikinin Orta Asya ile filan hiçbir ilgisi yoktur. Osmanlı'nın, bir imparatorluğun musikisidir bu.
Türk müziğinin kökeni sorunu yıllarca tartışıldı. Bu tartışmaları nasıl değerlendiriyorsunuz?
Köken sorunu etnik Türk milliyetçiliğinin önümüze sürdüğü sahte sorunlardan biridir. Bir sanat, kökeniyle değil, bir toplumun o sanatta neler başardığıyla değerlendirilir. Bu tartışmanın artık aşılmış olması gerekir.
Türkiye'deki müzik tarihi çalışmaları ve müzik araştırmaları sizce yeterli mi?
Elbette yeterli seviyeye geldiği söylenemez. Ama son kırk yılda uzun mesafe alındı. Yeni yüzyılda Osmanlı musikisinin gerçek tarihi yazılacaktır. Yalnız Türk araştırmacıların değil, Batılı araştırmacıların da bu alanda çok önemli çalışmaları yayımlanmıştır.
Nevzat Atlığ bir röportajında Türk musikisinin korunması ve gelecek kuşaklara taşınması için en büyük görevin TRT'ye düştüğünü söylüyordu. Sizce de öyle mi?
TRT'nin erken Cumhuriyet döneminde büyük faydası oldu. Musiki zevkini bütün ülkeye yaydı. Ama artık işlevini tamamladı. Bugün artık öyle bir koruyucu yok. Buna ihtiyaç da yok. Esasen bir sanat kendi gücüyle ayakta kalır. Kendi gücüyle yaşayamayan bir sanatı kimse kurtaramaz, devlet de kurtaramaz... Ama Türk musikisi bütün makam musikisi gelenekleri arasında en gelişmiş, en incelmiş olanıdır. Öleceğine inanmıyorum. Çok köklü bir sanattır.
Musikimizin geleceğinin bestecilik değil, araştırma ve icracılık alanındaki çalışmalarla çizileceği şeklinde bir değerlendirmeniz var...
İyi besteciler elbette çıkabilir. Musikiyi bilen biri, biraz da yetenekliyse kulağa hoş gelen şeyler besteleyebilir. Ama bunlar geleneğe yeni bir soluk getirebiliyorlar mı, önemli olan budur. Eski malzemenin eskiden olduğu gibi kullanılmasıyla bestecilikte hiçbir adım atılamaz. Ama eski malzeme 'dönüştürülmüş' bir biçimde, yepyeni bir gözle işlenirse, ancak o zaman bestekârlıktan bahsedebiliriz.
Kitaptaki tüm değerlendirmeleri göz önünde bulundurursak sizce Türk musikisinin en büyük derdi ne?
Çalışmaların ve araştırma malzemesinin dağınık olması. Bir araştırma enstitüsünden hâlâ yoksun olmamız.
Son yıllarda özellikle icra yönüyle birçok insan Türk musikisine yöneliyor. Birçok Türk müziği topluluğu kuruluyor. Bu yönelişi nasıl değerlendiriyorsunuz?
Bu durum Türk musikisi zevkinin ölmediği gerçeğinin bir kanıtıdır her şeyden önce. Sevindirici bir şeydir bu. Ama toplulukların icra seviyesi gitgide düşüyor; bu da üzücüdür. Pek az istisnası var bunun. İstisna dediğim musikicilerden iyi şeyler çıkabilir. Ama musiki işleri bütün dünyada bir çıkmazda. Yakın bir gelecekte sanat patlaması gibi şeyler beklenemez.
(Zaman)
Köklü bir müzik geleneğine sahip olmamıza rağmen, kendi müziğimizi yeterince tanıdığımız söylenemez. Müzik araştırmalarının yetersiz, müzik tarihçilerinin de çok az olduğu ülkemizde, yetkin olmayan birçok isim, zaman zaman Türk musikisi hakkında yorumlar yaparak yeni tartışmalar başlatıyor. Fakat son yıllarda yapılan nitelikli çalışmalar ve yayınlar bu durumu düzelteceğe benziyor. Bu çalışmalara imza atanlardan biri de Bülent Aksoy.
Köklü bir müzik geleneğine sahip olmamıza rağmen, kendi müziğimizi yeterince tanıdığımız söylenemez. Müzik araştırmalarının yetersiz, müzik tarihçilerinin de çok az olduğu ülkemizde, yetkin olmayan birçok isim, zaman zaman Türk musikisi hakkında yorumlar yaparak yeni tartışmalar başlatıyor. Fakat son yıllarda yapılan nitelikli çalışmalar ve yayınlar bu durumu düzelteceğe benziyor. Bu çalışmalara imza atanlardan biri de Bülent Aksoy. 
