[ Haberler -> Kitap Haberleri ]

İstanbul Tarihi İçin Birinci Elden Bilgiler

21.12.2006 - 17:07

Osmanlı toplum yaşamına dair şifreler yeni ve kapsamlı bir tarih projesiyle çözülüyor. Sabancı Üniversitesi ve ABD'den Packard Humanities Institute işbirliğiyle düzenlenen 'Şer'iyye Sicillerine Göre İstanbul Tarihi' projesi, Osmanlı toplumunun gündelik yaşamına ilişkin kesin bilgileri, bütün araştırmacıların yararlanabileceği biçimde ortaya çıkarıyor. Bu bilgiler, Osmanlı döneminin mahkeme kayıtları olan 'Şer'iyye Sicilleri'nde yer alıyor. Mahkeme önünde görülen davalar ve bu davalara ilişkin alınan kararlar, bir zamanlar İstanbul'da yaşayanların ticari faaliyetleri, aile ilişkileri, servetleri, oturdukları semt gibi çok farklı bilgileri içeriyor. Projenin ilk kitabı 'İstanbul Mahkemesi 121 Numaralı Şer'iyye Sicili' çıktı.

Önceki akşam Sakıp Sabancı Müzesi'nde bir toplantıyla tanıtılan projenin bilim kurulunda Halil İnalcık, Nurhan Atasoy, Cemal Kafadar, Gülru Necipoğlu ve Ahmet Evin bulunuyor. Zeynep Tarım Ertuğ'un koordinatörlüğü ve Nejdet Ertuğ'un editörlüğüyle yayıma hazırlanan projenin yayın yönetmeni ise Zafer Karaca. Proje, Osmanlı tarihiyle ilgili bugüne kadar tek elden yapılan belki de en hacimli veri tabanını oluşturacak. Serinin ilk cildi 1816-1817 yıllarını kapsıyor. 10 bin defterin arasından seçilerek oluşturulan seri 24 cildi kapsayacak. İlk kitap olarak 1816 yılının seçilmesinin nedeni bu yıl ilk kez İstanbul'un ayrıntılı haritasının çıkarılmış olması.

Dönemin mahkemeleri bugünkünden farklı olarak noterlik, hatta belediye hizmetleriyle de ilgileniyordu. Bu nedenle Şer'iyye Sicilleri'nde çok farklı bilgilere rastlanabiliyor. Sicil defterleri 15 ve 16. yüzyıllarda Arapça tutulmuş. 17. yüzyılda Türkçe kullanılmaya başlanmış. 1990 yılından bu yana sürdürülen 'Şer'iyye Sicillerine Göre İstanbul Tarihi' projesi kapsamında gayrimüslimlerin de Kadı mahkemelerine gittiği, farklı dinlerden insanların aynı mahallelerde karışık oturduğu gibi bilgilere ulaşılmış.

Birinci kaynaktan bilgiler
Bugüne kadar tarafsızlığı ve doğruluğu tam belli olmayan hatıralara, seyahatnamelere dayanarak yazılan gündelik hayatın tarihi artık istatistiki bilgilere ve birinci kaynaktan kesin bilgilere dayanarak ele alınabilecek. Bilim kurulu üyelerinden Cemal Kafadar bu durumu "Biz bu defterlerle uzun vadeli istatistiki gözlemler yapabildiğimiz sürece Osmanlı sosyal tarihi, kültür tarihi, hukuk tarihi, iktisat tarihinin çok önemli noktalarına ulaşabiliriz" diye özetliyor.

(Radikal)